دوران پس از پیامبر، برای مسلمانان با فراز و نشیب های بسیاری همراه بوده است. هر چند هویت نوین راه را برای پیشرفت آنان و نوعی اتحاد و توسعه همه جانبه آماده ساخته بود. اما از این فرصت استفاده کمتری شد، به مرور و به طور نسبی دین روشنی آفرین جای خود را به مذاهب عمدتا تاریکی آفرین داد.
در ادامه، گزاره هایی از رخدادهای خاص (با محوریت قرائت های فرهنگی دین پایه) که جوامع مسلمان نشین را با مشکلات فراوانی روبرو ساخت؛ ارائه می گردد:
در بخش های گسترده ای از قرائت های دینی، قداست بخشی افراطی به شریعت نقل» در دستور کار قرار گرفت و شریعت عقل» را تحت الشعاع قرار داد.
بسط متوهمانه دستی از غیب در تعیین تقدیر» انسان، سبب شد تا تدبیر» به حاشیه برود و جبر و جبریون قرن ها بر سرنوشت امت حکم برانند.
قداست قرآن و قداست صحابی و تابعین، بازگشت به قرآن و بازگشت به سلف صالح و امامت و مانند آن، موجبات ممنوعیت تفسیر عقلی و روز آمد قرآن شد. تفسیری که می توانست برای زیست مومنانه شایسته برای هر عصر مفید باشد؛ را به کناری نهاد. پی آمد چنین رویکردی البته، اخباریون بنیادگرا و سلفیون تکفیری را شکل داد.
بعد از پیامبر اسلام، تمایل حاکمان برای تشکیل امپراطوری عربی؛ جهاد اسلامی تلقی و به نام دین به دیگر ملل تعرض و کشور گشایی شد. بدنبال تقدس جهاد بود، که برای برخی این باور بوجود آمد که آیاتی در سوره توبه (آیات 5 و 29) که از آخرین سور نازل شده به پیامبر بود، تا حدود پانصد آیه قرآن در مورد مدارا و صلح و همزیستی با دیگران را نسخ کرده است! و از همین رو بسیاری از فقهای شیعه و سنی به وجوب قطعی جهاد سالانه فتوا دادند!
مفاهیمی مانند خلیفه گرایی و بعضا ولایت مطلقه امات جامعه اسلامی، در برابر حکم حاکم و در برابر نظام دینی؛ عدل را در محاق قرار داده و از اهمیت عملی آن می کاهند و متقابلا ظلم را توجیه می کنند.
بسیاری از احکام خشن و غیر قابل قبول اجتماعی شریعت اسلام، با استفاده از احکام علمای درباری و وابسته به قدرت خلفاء و احیانا برای تثبیت آنان، وضع و به نام دین جاری شد. که همچنان در حوزه اسلامی به رسمیت شناخته می شوند و بسیاری خواهان اجرای آن اند.
هویت طلبی های مذهبی، نوعی نا بردباری دینی را دامن زده و خاص گرایی و نهایتا بنیادگرایی رقابت طلب را موجب گردیده است. به طوری که اختلاف نهادینه شده و تنازعات بی پایان بلکه رو به تزاید را بوجود آورده است؛ اختلافاتی که راه را برای نفوذ و غلبه دشمنان همانند: حمله مغول؛ جنگ های صلیبی و نیز ورود منویات کشورهای استعمارگر را به جغرافیای مسلمان؛ باز کرده است.
پیدایش قرائت های نه چندان موجه و پر قدرت صرفا حکومتی از دین در قرون معاصر، که البته به اشکال دیگری مسبوق به سابقه است؛ دین را به ابزار مشروعیت بخش به قدرت و گاها وسیله فریب مردمان تبدل نمود. تا جایی که دین از سه گانه معنا بخشی به زندگی» و اخلاق» و عبودیت حق»؛ به عنوان کارکردهای اصلی خود؛ باز ماند. اما در این بین حاکمان و علمای دین، نه اصلاح امارت را، که خود امارت را در اختیار گرفتند.
مجموع رخدادهای فوق، ورود به عصر جدید و مدرنیزاسین، حقوق انسانی و دموکراسی؛ برای حوزه اسلامی دشوار و کشورهای اصطلاحا اسلامی را به سمت افول هر چه بیشتر فرهنگ و تمدن پیش برده است. نتیجه آن که، به طور طبیعی تا اطلاع ثانوی و تا قبل از رفع موانع مربوط به معرفت های دینی ناهمساز با اصل دین و با اصول زندگی مدرن، توسعه و پیشرفت» نمی تواند در دستور کار عملی حوزه اسلامی قرار گیرد.
های ,دین ,اسلامی ,بسیاری ,قرآن ,جهاد ,را به ,قرائت های ,حوزه اسلامی ,و به ,قرآن و
درباره این سایت